Kreatywna.pl Gazeta Kreatywna
Podobne artykuły
Alergią pokarmową określamy nieprawidłową reakcję układu odpornościowego, występującą po spożyciu pokarmu będącego alergenem. Nawet niewielka ilość produktu, na które dziecko jest uczulone, może wywołać różnego rodzaju reakcje alergiczne. Z alergią można sobie jednak poradzić.
Alergia pokarmowa – objawy
Według danych Światowej Organizacji Zdrowia choroby alergiczne to problem dotykający nawet 30–40% ogółu populacji światowej. Alergia pokarmowa jest szczególnym rodzajem tego schorzenia, które dotyczy 1–2% osób dorosłych oraz 6–8% niemowląt i małych dzieci (do 3. roku życia)[1].
Warto na wstępie rozróżnić alergię pokarmową od nietolerancji pokarmowej. Nietolerancja nie ma podłoża immunologicznego i występuje u dzieci znacznie częściej niż alergia. Może wywoływać podobne objawy ze strony przewodu pokarmowego, natomiast zjedzenie niewielkiej ilości pokarmu nietolerowanego nie wywoła u dziecka dolegliwości, podczas gdy reakcja alergiczna może nastąpić nawet przy obecności śladowych ilości uczulającego składnika[2].
Objawy alergii pokarmowej mogą być różne i… niekoniecznie następować ze strony przewodu pokarmowego. Bardzo często jednak alergia manifestuje się z różnych stron. U niemowląt i małych dzieci objawy dotyczą najczęściej:
- skóry – przyjmując postać atopowego zapalenia skóry bądź zaostrzając postać już zdiagnozowanego AZS,
- przewodu pokarmowego – ulewanie i refluks żołądkowo-przełykowy, kolka, nudności, wymioty, biegunka, zapalenie jelita grubego,
- układu oddechowego – wyciek wydzieliny z nosa, napadowe kichanie, świszczący oddech, trudności w oddychaniu wywołane przez skurcz oskrzeli.
W przebiegu reakcji natychmiastowej, czyli następującej zaraz po spożyciu pokarmu alergizującego, mogą występować zarówno objawy ze strony układu oddechowego (katar), zespół alergii jamy ustnej (pieczenie, swędzenie czy mrowienie w ustach, w cięższej postaci obrzęk języka, gardła, krtani – te objawy są niebezpieczne!), dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego oraz wystąpienie pokrzywki. W przypadku silnej reakcji może nastąpić wstrząs anafilaktyczny, objawiający się spadkiem ciśnienia tętniczego, słabo wyczuwalnym pulsem, zasłabnięciem, niekiedy nawet utratą przytomności[3]. Zarówno obrzęk w obrębie jamy ustnej, jak i wstrząs wymagają natychmiastowej pomocy medycznej.
Bardzo rzadko zdarza się, że objawy charakterystyczne dla reakcji natychmiastowej następują później – po 6–8 godzinach od zjedzenia pokarmu alergizującego. Wówczas niestety trudniej rozpoznać przyczynę takiej reakcji[4].
Diagnozowanie alergii pokarmowej
Najczęstszą postacią alergii pokarmowej jest alergia zależna od przeciwciał IgE, przy której to objawy następują bardzo szybko (zwykle w ciągu 2 godzin od spożycia uczulającego pokarmu). Istnieją też postaci alergii niezależne od przeciwciał IgE (zależne są wówczas np. od limfocytów) i te najczęściej przybierają postać zapalenia jelit. Ponadto alergia może przybrać formę mieszaną – wówczas występują w niej zarówno mechanizmy zależne, jak i niezależnie od przeciwciał IgE. Taką formą reakcji alergicznej jest na przykład atopowe zapalenie skóry[5].
Przy stawianiu diagnozy najistotniejsze jest oczywiście określenie alergenu, który wywołuje objawy. Służy temu dieta eliminacja, a następnie próba prowokacji. Na okres 2–4 tygodni całkowicie wykluczamy z diety analizowany składnik, ustalony przez lekarza po przeprowadzonym wywiadzie i badaniu. Jeśli podejrzenie co do sprawcy reakcji alergicznej okazuje się trafne, w tym czasie objawy powinny ustąpić. Powrót pokarmu do diety (prowokacja) powoduje natomiast ponowne wystąpienie symptomów, o takiej samej postaci jak sprzed diety eliminacyjnej[6].
Pomocniczymi metodami diagnostycznymi – niestety nieokreślającymi przyczyny alergii jednoznacznie – są punktowe testy skórne oraz badania krwi na obecność przeciwciał IgE.
Najczęstsze alergeny
Reakcję alergiczną mogą wywołać różnego rodzaju składniki – potencjalnie każdy – najczęściej jednak (w 90% przypadków) występuje uczulenie na następujące pokarmy (przy czym alergia może obejmować albo tylko jeden pokarm, albo kilka jednocześnie, zawierające podobne do siebie alergeny – na zasadzie reakcji krzyżowej):
- mleko krowie,
- jajko,
- orzechy, najczęściej orzeszki ziemne,
- ryby i owoce morza,
- soja,
- produkty zawierające gluten,
- owoce cytrusowe[7].
Przy alergii na mleko krowie warto zwrócić uwagę na to, że zawiera ono wiele potencjalnie alergizujących białek, spośród których część będzie obecna także w mięsie wołowym i cielęcym[8].
Jak często występuje alergia pokarmowa u dzieci?
Alergia pokarmowa u niemowlaka występuje znacznie częściej niż u dzieci starszych (z wiekiem ryzyko wystąpienia symptomów alergii maleje) – tak samo jak chociażby atopowe zapalenie skóry o jakimkolwiek podłożu. Warto zwrócić przy tym uwagę na predyspozycje niektórych dzieci do alergii. Do czynników podwyższających ryzyko wystąpienia alergii pokarmowej należą:
- występowanie chorób alergicznych u osób z najbliższej rodziny,
- ciężkie atopowe zapalenie skóry u dziecka w pierwszych 3 miesiącach życia,
- uczulenie na pokarm stwierdzone u dziecka w przeszłości (objawy alergii zawsze mogą powrócić)
- uczulenie na inne alergeny np. pyłki roślin,
- astma, która może współwystępować z alergią pokarmową i nasilać jej objawy[9].
Leczenie i dieta malucha-alergika
Podstawą postępowania w alergii pokarmowej jest wprowadzenie diety, która całkowicie wyklucza obecność alergizującego pokarmu w posiłkach. Jeśli dziecko jest karmione piersią, taka dieta eliminacyjna obejmie matkę aż do momentu odstawienia dziecka od piersi. Oczywiście równie ważnym elementem diety jest zastąpienie wykluczonego składnika innym, równie odżywczym – i dotyczy to zarówno diety dziecka, jak i matki. Jeśli dziecko jest karmione mlekiem modyfikowanym, dostępne są specjalne mieszanki przygotowane z myślą o małych alergikach. Są to specjalistyczne i preparaty wydawane z przepisu lekarza. Cechuje je wysoki stopień hydrolizy, czyli rozbicia białek na drobne, niealergizujące cząsteczki.
Lekarz dodatkowo poinformuje o unikaniu pokarmów reagujących krzyżowo (np. mleko krowie – mleko kozie), a także o metodach postępowania przy wystąpieniu słabych oraz silnych reakcji alergicznych.
Dzieci, u których wprowadzenie diety eliminacyjnej jest trudne (np. zbyt duża ilość pokarmów alergizujących) lub reakcje są bardzo ciężkie, zalicza się także do eksperymentalnych form leczenia, takich jak immunoterapia doustna czy leczenie przeciwciałem anty-IgE[10]
W wielu przypadkach objawy alergii ustępują wraz z wiekiem – zwykle do 5. roku życia. Samoistnie zanika większość przypadków uczulenia na mleko krowie oraz jajko. Niestety alergia na niektóre typy pokarmów, np. orzeszki ziemne, ryby, owoce morza, pozostaje zazwyczaj do końca życia. Istnieje ponadto zależność między okresem wystąpienia pierwszych objawów alergii a jej trwałością. Częściej samoistnie ustępują objawy, które pojawiły się u dziecka wcześnie. Im później występują, tym bardziej szansa na zaniknięcie z wiekiem maleje[11].
Profilaktyka alergii pokarmowej
W przypadku dzieci, u których skłonność do alergii jest potencjalnie wyższa, np. dziecka rodziców-alergików, można zawczasu myśleć o profilaktyce alergii pokarmowej. Niestety nie daje ona pełnej gwarancji, że dziecko nie będzie miało objawów.
Z pewnością na skłonność do alergii ma wpływ ogólny stan dziecka, zwłaszcza jego prawidłowe odżywianie. Warto o to zadbać już na etapie ciąży. Prawidłowe odżywianie przyszłej mamy zmniejsza ryzyko wystąpienia alergii u dziecka. Pamiętajmy, że do profilaktyki alergii nie należy eliminowanie z diety jakichkolwiek pokarmów podczas ciąży! Może to przynieść wręcz przeciwny efekt.
Po urodzeniu zaleca się karmienie wyłącznie piersią przez minimum 6 miesiące. Jeśli nie jest to możliwe, podawaj dziecku mleko modyfikowane hipoalergiczne – oznaczone symbolami HA. Mleko HA zawiera częściowy hydrolizat białka mleka krowiego. Uwaga – nie jest to mleko dla dzieci, u których alergię już stwierdzono.
Kiedy nadejdzie czas rozszerzania diety, wprowadzaj pokarmy stałe w zalecanej kolejności – włącznie z tymi potencjalnie uczulającymi. Obserwuj, czy nie pojawiają się niepokojące symptomy.
Bibliografia:
- Alergia pokarmowa, https://www.medonet.pl/choroby-od-a-do-z/choroby-skory,alergia-pokarmowa-u-dzieci-i-doroslych—objawy-i-leczenie,artykul,1696103.html, dostęp 31.05.20
- Jedynak-Wąsowicz U., Alergia pokarmowa u dzieci, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/choroby-alergiczne/138480,alergia-pokarmowa-u-dzieci, dostęp 31.05.20
- Marek K., Alergia pokarmowa u dzieci w: „Forum Medycyny Rodzinnej” 2013, tom 7, nr 6, s. 349–354.
Aby osiągnąć najlepsze efekty należy dbać o zdrową dietę w czasie ciąży i po urodzeniu dziecka. Nie należy decydować się na nieuzasadnione dokarmianie. Karmienie butelką może powodować osłabienie laktacji. Karmienie piersią jest najwłaściwszym i najtańszym sposobem żywienia niemowląt. Karmienie piersią jest najlepszym sposobem żywienia i zapewnia najwięcej korzyści Twojemu dziecku.
[1] Marek K., Alergia pokarmowa u dzieci w: „Forum Medycyny Rodzinnej” 2013, tom 7, nr 6, s. 349–354.
[2] Jedynak-Wąsowicz U., Alergia pokarmowa u dzieci, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/choroby-alergiczne/138480,alergia-pokarmowa-u-dzieci, dostęp 31.05.20.
[3] Alergia pokarmowa, https://www.medonet.pl/choroby-od-a-do-z/choroby-skory,alergia-pokarmowa-u-dzieci-i-doroslych—objawy-i-leczenie,artykul,1696103.html, dostęp 31.05.20; Jedynak-Wąsowicz U., Alergia pokarmowa u dzieci, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/choroby-alergiczne/138480,alergia-pokarmowa-u-dzieci, dostęp 31.05.20.
[4] Jedynak-Wąsowicz U., Alergia pokarmowa u dzieci, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/choroby-alergiczne/138480,alergia-pokarmowa-u-dzieci, dostęp 31.05.20.
[5] Jedynak-Wąsowicz U., Alergia pokarmowa u dzieci, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/choroby-alergiczne/138480,alergia-pokarmowa-u-dzieci, dostęp 31.05.20.
[6] Marek K., Alergia pokarmowa u dzieci w: „Forum Medycyny Rodzinnej” 2013, tom 7, nr 6, s. 349–354.
[7] Jedynak-Wąsowicz U., Alergia pokarmowa u dzieci, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/choroby-alergiczne/138480,alergia-pokarmowa-u-dzieci, dostęp 31.05.20; Marek K., Alergia pokarmowa u dzieci w: „Forum Medycyny Rodzinnej” 2013, tom 7, nr 6, s. 349–354.
[8] Marek K., Alergia pokarmowa u dzieci w: „Forum Medycyny Rodzinnej” 2013, tom 7, nr 6, s. 349–354.
[9] Jedynak-Wąsowicz U., Alergia pokarmowa u dzieci, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/choroby-alergiczne/138480,alergia-pokarmowa-u-dzieci, dostęp 31.05.20.
[10] Tamże.
[11] Jedynak-Wąsowicz U., Alergia pokarmowa u dzieci, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/choroby-alergiczne/138480,alergia-pokarmowa-u-dzieci, dostęp 31.05.20.
Materiał partnera zewnętrznego
